جالب است که همه‌مان هم می‌دانیم که احتمال موفقیت مان در این جور مسابقه‌ها خیلی پایین است ولی باز هم صف‌های طولانی می‌کشیم تا بلکه «شانسی» بیاوریم! آن وفت جوایز «قطعی» خداوند را که برای ارتباط با قرآن و اهل بیت گذاشته بی‌خیال می‌شویم با این که همه هم می‌دانیم آن کجا و این کجا! راستی احتمال مرگ ما بیشتر است یا برنده شدن در آن مسابقات و جوایز؟ آیا تصدیق می‌فرمایید که آن ایمان می‌خواهد و این با بی‌ایمانی هم جواب می‌دهد و دقیقا به دلیل همین تفاوت مهم است که آن یکی آن گونه استقبال می‌شود و این یکی این گونه؟

«تربیت بانکی» را «تربیت شکلاتی» هم می‌توان نامید. فرقشان در تعداد صفرهاست که آن مثلا هشت تا صفر دارد و این دو تا. خب صفر هم که ارزشی ندارد! اصلا کلا همه این‌ها صفرند و هیچ ارزشی ندارند. پس چقدر کودکانه است که بخواهند با شکلات یا جایزه پانصد میلیون تومانی ما را به کاری وادارند. مگر ما خردسالیم که خوب و بد را تشخیص ندهیم یا این قدر کم‌ایمان باشیم که به جوایز الهی اعتماد نکنیم و نقدِ کم را به جای نسیه زیاد بگیریم؟ ما اگر چه عبادت «احرار و آزادگان» نداریم، ولی دیگر از عبادت «عباد و بندگان» و «تجار و بازرگانان» کوتاه نمی‌آییم.[1] پس از این به بعد هر جا صفرها زیاد شد، حضور ما کم می‌شود و هر جا بوی خدا بیشتر بود، ما حاضرتر خواهیم بود. چون ما می‌خواهیم بدون شکلات و بانک تربیت شویم!

«فاجعه تربیت بانکی» روی دیگر همان سکه‌ای است که «فاجعه تربیت دوربینی»[2] بود. یعنی هر دو به یک اندازه بد هستند چون هر دو «تربیت ایمانی» را خراب می‌کنند. این را برای آن دسته از روشنفکرانی گفتیم که به تقلید از غربی‌ها طرف‌دار تشویق و دشمن تنبیه هستند. نه؛ تشویق و تنبیه هر دو برای خردسالانی که می‌خواهند با تربیت ایمانی آشنا شوند، خوب است ولی بیش از آن فاجعه خواهد شد. پس نه از این طرف افراط می‌کنیم و نه از آن طرف تفریط. حرف بر سر یک چیز است و آن «تربیت ایمانی» است.